Zwiększenie wiedzy zarówno przedsiębiorców i konsumentów na temat obowiązujących praw, kontrole wzorców umownych dotyczących szczególnie transakcji zawieranych na wiele lat i na duże kwoty, rozwijanie pozasądowych metod rozstrzygania sporów – to niektóre założenia Polityki Konsumenckiej na lata 2010-2013. Przyjęła je Rada Ministrów

W latach 2010-2013 realizowany będzie już szósty program rządowy określający ramy i priorytety prac Rady Ministrów w zakresie ochrony słabszych uczestników rynku w Polsce. Główne cele wskazane w dokumencie przygotowanym przez UOKiK to: rozwój bezpiecznego, przyjaznego konsumentom rynku, dialogu konsumenckiego, wzmacnianie mechanizmów samoregulacyjnych, tworzenie efektywnego systemu poradnictwa i dochodzenia roszczeń konsumenckich, inicjowanie zmian legislacyjnych, aktywna polityka informacyjno-edukacyjna. Przeprowadzona przez UOKiK diagnoza aktualnego poziomu ochrony konsumentów, a także uwzględnienie przyjętych założeń przyszłych działań w obszarze polityki konsumenckiej pozwala na sformułowanie nadrzędnego celu realizacji polityki konsumenckiej, jakim powinna być stymulacja aktywności konsumenckiej, będąca w efekcie wspólnym mianownikiem wszystkich przyjętych celów.

Podstawowym narzędziem służącym tworzeniu bezpiecznego i przyjaznego rynku są wydawane decyzje nakazujące zaniechania stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Tylko w 2009 roku Urząd prowadził 222 postępowania i wydał 153 decyzje stwierdzające sprzeczne z prawem praktyki. Zgodnie z nowymi założeniami Prezes UOKiK ograniczy prowadzone postępowania do tych spraw, które są najistotniejsze z punktu widzenia interesu publicznego. Oznacza to, że priorytetem Urzędu będą praktyki, które mogą naruszać podstawowe prawa wszystkich konsumentów, są poważnym zagrożeniem ekonomicznych interesów, a ich charakter uniemożliwia indywidualne dochodzenie praw.

Ochronie najsłabszych uczestników rynku służy także stały monitoring wzorców umownych stosowanych przez przedsiębiorców. W latach poprzednich kontrole dotyczyły szczególnie przedsiębiorców działających w branży nowych technologii. Nowa Polityka Konsumencka zakłada kontynuację analiz wzorców ze szczególnym uwzględnieniem kontraktów, które zawieramy na wiele lat i dotyczących wysokich zobowiązań finansowych (np. usług bankowych, ubezpieczeniowych).

Prezes Urzędu od kilku lat prowadzi rejestr, do którego wpisywane są postanowienia zakwestionowane prawomocnym wyrokiem sądu. Jest on dostępny na stronie internetowej Urzędu i z roku na rok rośnie liczba wpisywanych do niego niedozwolonych klauzul. W 2008 roku wpisano 82 postanowienia, w 2009 – 272. W tej chwili znajduje się w nim blisko 2000 klauzul – liczba ta może zniechęcać wielu konsumentów do korzystania z rejestru. Dlatego założenia nowej polityki przewidują zwiększenie przejrzystości i funkcjonalności rejestru. W tym celu prowadzony przez Prezesa UOKiK rejestr zostanie gruntownie przebudowany i uproszczony, co ułatwi indywidualnym konsumentom korzystanie ze znajdujących się w nim postanowień w kontaktach z przedsiębiorcami. Przekształcony rejestr może być pomocny również dla przedsiębiorców., umożliwiając im samodzielną weryfikację wprowadzanych wzorców umów.

Dokument zakłada także dalsze promowanie form polubownego rozstrzygania sporów pomiędzy konsumentami a przedsiębiorcami. Jest to tania i skuteczna metoda dochodzenia praw, zdecydowanie krótsza niż postępowanie przed sądem powszechnym. Niestety, spotyka się wciąż z małym zainteresowaniem konsumentów – rezygnujących z egzekwowania praw – i przedsiębiorców – niezgadzających się na polubowną formę rozwiązania sporu. Dlatego warto zastanowić się nad wprowadzeniem prawnych regulacji zobowiązujących przedsiębiorców do uczestnictwa w postępowaniu polubownym. Takie rozwiązanie funkcjonuje już m.in. w Austrii, Holandii, Irlandii i dotyczy głównie branży telekomunikacyjnej, usług finansowych, energetycznych.

Ważnym elementem Polityki Konsumenckiej jest ochrona zdrowia i życia słabszych uczestników rynku. Jej realizacji tak jak w latach poprzednich służyć będą kontrole najczęściej kupowanych towarów ze szczególnym naciskiem na produkty przeznaczone dla dzieci i do których wprowadzono nowe wymagania. Istotne jest wzmocnienie współpracy między wszystkimi instytucjami zajmującymi się ochroną rynku czy organami celnymi.

Przyjęty przez rząd dokument dużą wagę przywiązuje do przeglądu unijnych dyrektyw dotyczących ochrony praw słabszych uczestników rynku. Działania te mają na celu uproszczenie, ujednolicenie oraz zwiększenie przejrzystości aktów prawnych w szczególności odnoszących się do transakcji transgranicznych.

Istotnym elementem kształtowania polityki konsumenckiej jest wiedza o zachowaniach rynkowych konsumentów, problemach, które ich spotykają na rynku czy znajomości przysługujących im praw. Uzyskaniu odpowiedzi na te pytania służą zlecane przez Urząd badania socjologiczne – rządowy dokument przewiduje zwiększenie ilości przeprowadzanych badań. Jednocześnie kontynuowane będą programy edukacyjne oraz informacyjne promujące prawa i obowiązki uczestników rynku.

Osiągnięciu wszystkich celów nowej Polityki Konsumenckiej służyć powinny działania, które sprawdziły się podczas realizacji poprzedniej strategii rządowej na lata 2007-2009.

Dodatkowe informacje dla mediów:
Małgorzata Cieloch, Rzecznik prasowy UOKiK
Departament Współpracy z Zagranicą i Komunikacji Społecznej
Pl. Powstańców Warszawy 1, 00-950 Warszawa
Tel. 22 827 28 92, 55 60 106, 55 60 430
faks 22 826 11 86

E-mail: malgorzata.cieloch@uokik.gov.pl